Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dễ bị thu hút bởi những hình ảnh to, rõ nét, màu sắc tươi sáng. Vì vậy hãy chọn cho trẻ trong độ tuổi 0 - 3 những cuốn sách có tranh, hình vẽ minh họa thay vì sách chỉ có chữ. Đó cũng là lý do, bài viết này mình nêu rõ là hướng dẫn cách chọn dòng sách tranh (trong tiếng Anh là picture book).
Sau đây là tổng hợp các dạng sách cụ thể được khuyến khích cho các bé 0 - 3 tuổi phân theo tiêu chí: nội dung, hình thức, chất liệu, ngôn ngữ.
Chọn sách theo nội dung
Sách tranh cho lứa tuổi từ 0 - 6 nói chung hay lứa tuổi 0 - 3 hiện nay thường chia thành 3 dạng thể hiện nội dung.
- Sách dạng kể chuyện, có 1 câu chuyện, hệ thống nhân vật xuyên suốt.
- Sách là một chùm từ vựng theo chủ đề (không có câu chuyện).
- Sách kết hợp vừa kể câu chuyện vừa khéo léo giới thiệu từ vựng.
Giờ thì mình đi vào chi tiết từng dạng nhé.
Một, sách dạng kể chuyện, có cốt truyện, có nhân vật chính phụ, có diễn biến từ bắt đầu rồi kết thúc. Có thể cả cuốn sách là một câu chuyện hoặc tập hợp nhiều câu chuyện.
Ví dụ: cuốn sách song ngữ: "Mẹ có phải là mẹ của con không?" (bản gốc tiếng Anh là: "Are you my mother?"). Truyện kể về câu chuyện của một chú chim nhỏ sinh ra không thấy mẹ đâu, chú quyết định đi tìm mẹ. Gặp ai chú cũng hỏi: "Mẹ có phải là mẹ của con không?". Trải qua nhiều thử thách chú mới trở về tổ và gặp được mẹ.
Dạng thứ hai là sách theo chủ đề từ vựng, với mục đích giới thiệu một chùm từ vựng liên quan đến một chủ điểm thân thuộc, gắn liền với trẻ. Như:
Cơ thể của trẻ
Các hoạt động thường ngày trẻ làm
Cảm xúc của trẻ
Các thành viên trong gia đình
Các loại đồ ăn, thức uống
Các loài động vật, cây cối
Phương tiện giao thông …
Hình dạng, số đếm
Sách này không có cốt truyện, mỗi trang là một từ và hình minh họa cho từ đó. Một bộ sách về dạng nội dung này mà mình rất thích đó là bộ: "Tủ sách đầu đời của bé" của Crabit Kidsbook vơi 6 cuốn về: số đếm, phương tiện, trang phục, thời tiết, hình khối, đối lập.
Ngoài ra còn một dạng sách kết hợp được cả 2 nội dung trên, đó là truyện Ehon. Tức là sách vừa có cốt truyện vừa giới thiệu từ vựng mới qua từng trang. Ví dụ như cuốn Ehon "Chấm tròn ơi! Đi đâu thế?". Cũng với mục đích giới thiệu màu sắc và hình khối, nhưng lại thông qua câu chuyện bé chấm tròn đi tìm mẹ. Cái hay của Ehon là thay vì kể một câu chuyện dài, hay chỉ đưa ra hình ảnh với từ vựng đơn thuần, lại đưa ra câu hỏi để các bé và bố mẹ suy nghĩ, liên tưởng theo từng tình huống truyện.
Chọn sách theo hình thức, chất liệu, thiết kế
Sách cho trẻ nhỏ 0 - 3 tuổi ngày nay được thiết kế riêng để phù hợp với kĩ năng vận động và kích thích các giác quan, phát triển nhận thức của trẻ về thế giới xung quanh.
Sách vải: với trẻ sơ sinh và trong 1 năm đầu, trẻ có thói quen khám phá mọi thứ bằng miệng và lưỡi. Nên sách vải sẽ là lựa chọn an toàn cho trẻ. Một đặc điểm nữa ở sách vải là dễ giặt sạch và không dễ hỏng nên rất tiết kiệm.
Sách bồi bìa cứng (board book): là những quyển sách được bồi mỗi trang rất dày dặn, để bé nhỏ dễ cầm vì độ chắc chắn và đặc biệt bé không xé hay cắn rách được. Dòng sách này hay có thêm những miếng lật mở (flip-the-flap) giúp bé rèn luyện thao tác vận động tinh ở các ngón tay. Điều thú vị nữa là cảm giác gây tò mò mỗi lần bé mở ra là có 1 hình ảnh giấu bên trong.
Sách có kết cấu chất liệu khác nhau (texture book hay touch & feel book): mục đích của loại sách này là kích thích các giác quan xúc giác và thính giác, mỗi trang có một chất liệu như vải, nilon, len, lông chim, .. tạo ra cảm nhận đa dạng khi bé sờ và nhiều âm thanh thú vị khi ấn, bóp.
Sách âm thanh: sách có kết hợp nhạc, bài hát, sách đọc từ vựng, hoặc phát ra âm thanh mô tả tiếng con vật, tiếng xe cộ ...
Sách giấy thông thường: Nếu lựa chọn mua các cuốn với chất liệu giấy mỏng (không phải bìa cứng), bạn cần chú ý chọn sách chính hãng của các nhà xuất bản uy tín (không nên mua loại sách in lậu) vì các bé dễ đưa vào miệng cắn, rồi nuốt phải. Vì thế, chọn sách chính hãng được in bằng mực và giấy tốt sẽ an toàn cho trẻ hơn.
Tham khảo sách:
Chọn sách theo ngôn ngữ viết
Theo tiêu chí về ngôn ngữ, dưới đây là một số lưu ý khi bố mẹ chọn sách tiếng Việt, song ngữ hay sách ngoại văn tiếng Anh cho con:
Sách tiếng Việt: do các tác giả Việt Nam viết hoặc là bản dịch từ sách nước ngoài. Với sách để dạy con tiếng Việt, mình ưu tiên chọn các quyển do tác giả Việt viết. Ngoài truyện, mình cũng nên có sẵn trong nhà mấy cuốn thơ, ca dao, tục ngữ Việt Nam.
Sách tiếng Anh (sách ngoại văn): Để dạy trẻ song ngữ, việc đọc truyện tiếng Anh cho con là một điều rất cần thiết. Ngôn ngữ tiếng Anh trong các cuốn sách tranh cho bé 0 - 6 tuổi thường đơn giản, chuẩn mực với cách trình bày sáng tạo, tăng độ tương tác và ghi nhớ của trẻ. Giá thành của sách truyện ngoại văn về đến tay các bố mẹ ở Việt Nam sẽ cao hơn so với sách tiếng Việt và song ngữ. Nhưng chất liệu và thiết kế thì bố mẹ có thể hoàn toàn yên tâm là đẹp và bền. Vì giá thành cao nên mình có thể lựa chọn mua sách cũ thay vì sách mới.
Sách song ngữ Việt-Anh (do nhà xuất bản Việt Nam mua bản quyền dịch): đây là một lựa chọn nhẹ nhàng với túi tiền của bố mẹ hơn so với sách ngoại văn. Khi đọc sách song ngữ cho con, bố mẹ nên nhớ một quy tắc quan trọng: chỉ đọc 1 ngôn ngữ cho con vào một thời điểm. Không nên vừa đọc 1 câu tiếng Anh, vừa đọc một câu tiếng Việt. Sẽ không tốt cho việc tiếp thu cả hai ngôn ngữ ở trẻ.
Một số kinh nghiệm chọn sách của mình
Con là con trai không có nghĩa là con chỉ thích đọc sách về xe cộ, khủng long. Và con là con gái cũng không có nghĩa là sẽ không thích các chủ đề này. Nếu có thể, hãy cho con là người được chọn sách cùng bố mẹ.
Nếu con không thích một cuốn sách nào đó, không có nghĩa mãi mãi không thích. Bố mẹ có thể cất đi và giới thiệu lại sau. Hoặc thỉnh thoảng lại mở ra tự đọc để con nhìn thấy, hoặc để cuốn sách trong tầm mắt của con.
Những em bé hiếu động, không chịu ngồi yên sẽ thích nghịch với sách. Hãy bắt đầu giới thiệu về sách với con bằng loại sách tương tác, lật mở, hay sách sờ chạm, sách âm thanh, để con được "hoạt động" càng nhiều trong khi đọc càng tốt.
Nếu con chỉ thích một loại sách nhất định, không thích chủ đề khác. Bố mẹ hãy thử mua sách về chú đề mà bé không thích đó nhưng dưới hình thức mới. Ví dụ: con không thích sách về cảm xúc mà thể hiện dưới dạng từ vựng + hình ảnh đơn thuần. Hãy mua một cuốn sách có âm thanh, hay có bài hát về các cảm xúc.
Sách có nội dung nào không quan trọng bằng trẻ có vui, có thích thú khi ngồi đọc cùng bố mẹ hay không. Càng không nên chạy theo số lượng. Mua vừa đủ, thậm chí 1 - 2 quyển cho nửa năm, nhưng trẻ đọc thường xuyên, mỗi lần đọc lại sẽ là một lần khám phá mới.
Chúc các bố mẹ sẽ linh hoạt thoải mái trong việc chọn và đọc sách cho con. Nếu bố mẹ còn băn khoăn trong việc chọn sách cho con, hãy đặt câu hỏi phía dưới cho mình nhé!
Hồng Thủy (mẹ Cá)
--------------
Bạn thân mến, khi chia sẻ nội dung bài viết này, mong bạn dùng nút share hoặc copy đường link dẫn bài viết để bảo vệ công sức của tác giả.
Chân thành cảm ơn bạn!
.png)